لزوم جدایی سیم ارت و نول مطابق استاندارد ملی شماره 1-6303 تجدید نظر اول و روش تست و تشخیص آن

یونس نجف نیا، کابین نیوز – در این مطلب قصد داریم لزوم جدایی سیم ارت و نول مطابق استاندارد ملی شماره 1-6303 را شرح دهیم. بر همین اساس کلیه تعاریف از این دو قطعه و روش‌های تست جدا بودن آن‌ها از نظر اداره استاندارد نیز در این مطلب ذکر می‌شود.

ارت چیست؟

ارت که به آن زمین نیز گفته می­‌شود، یک اتصال ایمنی در تجهیزات الکتریکی است که برای محافظت از پرسنل و افراد در برابر شوک ناشی از نشت الکتریکی به کار می‌­رود. هادی ارت مسیری ایمن با کمترین مقاومت الکتریکی برای تخلیه جریان‌های نشتی خطرآفرین به زمین فراهم می‌کند. از این رو از تجهیزات و پرسنل و اشخاص استفاده کننده از آن وسیله محافظت می‌کند.

نول چیست؟

نول در مدارات AC با امکان ایجاد راه برگشت برای جریان به منبع یا مولد، مدار را فعال می‌سازد. نول به معني خنثي، نقطه­‌اي خاص از مدار است كه داراي اختلاف پتانسيل صفر است.

اگرچه ارت هم مشابه نول دارای اختلاف پتانسیل صفر است؛ اما ارت يك پارامتر فيزيكي است. تفاوت آن با نول این است كه نول مي‌­تواند برق­دار شود(درصورت نامتعادل شدن)؛ اما ارت از آنجا كه اصطلاحاً صفر بينهايت است، نه تنها برق­دار نمي­‌شود، بلكه هر ولتاژي كه به آن وصل شود نيز صفر مي‌­شود.

در شرایط عادی، تمام جریان از طریق سیم نول به منبع یا مولد باز می‌گردد و از این رو هادی ارت جریانی نخواهد داشت. در صورت نشتی جریان مثلاً در اثر لخت شدن عایق کابل و اتصال آن به بدنه دستگاه، هادی زمین یک مسیر متناوب برای جریان خطا ایجاد می­کند. در این میان حفاظت‌های الکتریکی از جمله فیوزها چنین وضعیتی را تشخیص داده و در نتیجه مدار را از منبع تغذیه قطع می‌کنند. این خطای زمین ممکن است بر هر مداری تأثیر بگذارد، بنابراین وجود هادی اتصال زمین یا ارت حتی زمانی که هادی خنثی یا نول وجود ندارد ضروری است.

• مطابق بند 13-1-5 از استاندارد ملی ایران شماره 1-6303 تجدید نظر اول، “سیم هادی حفاظتی(ارت) و سیم نول باید از هم جدا باشند.”

روش‌ تشخیص جدایی سیم ارت و نول

دو روش جهت تست و تشخیص اینکه آیا سیم ارت و نول از هم جدا هستند یا خیر وجود دارد.

• روش اول :

در پرسشنامه یکسان بازرسی به این روش اشاره شده است. جهت تست ابتدا کلید برق سه فاز ساختمان(فیوز کنتور سه فاز) را قطع کرده، سپس توسط یک اهم متر، مقاومت الکتریکی یا اهم بین نول و ارت را اندازه ­گیری می­‌کنیم. این مقدار نباید صفر باشد.

• روش دوم:

اختلاف پتانسیل متناوب بین نول و ارت را توسط یک ولت متر اندازه­ گیری می­‌کنیم. این ولتاژ نباید صفر باشد.

در روش اول چنانچه سیم نول به ارت اتصال یابد، با توجه به فرضیات تئوری، باید مقاومت بین نول و ارت صفر شود. در عمل به دلایلی از جمله فاصله محل اتصال این سیم‌­ها از نقطه اندازه ­گیری یا مقاومت الکتریکی سیم مسی، این مقدار هیچ­گاه صفر نمی‌­شود و اهم متر مقاومت الکتریکی طول سیمی که در مسیر اندازه ­گیری است را اندازه ­گیری می­‌کند که این مقدار می‌­تواند صفر نباشد.

اما چنانچه اختلاف پتانسیل متناوب بین سیم نول و ارت اندازه­ گیری شود، با توجه به اینکه اختلاف پتانسیل ارت نسبت به زمین و اختلاف پتانسل نول نسبت به زمین یکسان نیست و متفاوت است، ولتاژ اندازه ­گیری شده اگرچه مقدار ناچیزی است؛ اما صفر نخواهد بود. درصورت اتصال نول به ارت، مقدار اختلاف پتانسیل متناوب اندازه­ گیری شده صفر می‌­شود.

از مقایسه دو روش فوق مشخص می‌شود خطای اندازه ­گیری در روش سنجش اختلاف پتانسیل نسبت به روش سنجش مقاومت الکتریکی کمتر خواهد بود.

لازم به توضیح است چنانچه در روش اندازه گیری اختلاف پتانسیل، ولتاژ اندازه ­گیری شده مقدار قابل ملاحظه‌­ای باشد، نشان از جریان­‌های ناخواسته ایست که اگر به سرعت برطرف نشود، احتمال بروز خطرات جدی و آسیب به سیستم را به همراه خواهد داشت. اختلاف ولتاژ بین نول و ارت در حالت معمول کمتر از یک ولت است که مقدار بیشتر از آن خبر از یک مشکل الکتریکی دارد.