معرفی انواع تیرها و پل‌های جرثقیل‌های سقفی

در این مقاله ما به بررسی دو نوع از پرکاربردترین انواع جرثقیل‌های سقفی دروازه‌ای یعنی ‌تک‌پل و ‌دوپل می‌پردازیم.

۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۳

کیوان رستم‌پور – ساخت جرثقیل در صنایع، یکی از مهم‌ترین موضوعات برای افزایش محصول، کاهش هزینه تولید و بالا بردن راندمان و بهره‌وری، بهبود و توسعه روش‌های جابه‌جایی و انتقال مواد در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها است. در میان سیستم‌های جابه‌جایی و انتقال مواد، جرثقیل‌ها نقشی اساسی و استراتژیک را بازی می‌کنند. جرثقیل‌ها دارای انواع مختلفی از جمله جرثقیل حمل عرشه، جرثقیل شناور یا معلق، جرثقیل کامیونی، جرثقیل‌های ثابت، جرثقیل سقفی و… هستند.

انتخاب یک جرثقیل متناسب با شرایط کاری، علاوه بر اینکه باعث تسریع امور، افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود، می‌تواند ایمنی در کارگاه را نیز تأمین کند. از سوی دیگر، خرید جرثقیلی که کارایی آن بیش از نیاز کارگاه صنعتی باشد، موجب اتلاف سرمایه خواهد بود. همین امر به‌روشنی بیان می‌دارد مشاوره، طراحی و ساخت جرثقیل متناسب با کار از چه اهمیتی برخوردار است.

در این مطلب می‌خوانید:

نکات طراحی جرثقیل

هنگام طراحی جرثقیل، نکات زیر باید مدنظر قرار گیرند:

نوع جرثقیل و طرز عملکرد آن (جرثقیل سقفی، دروازه‌ای، بازویی و غیره)؛
تعداد و دفعات بارگیری؛
حداکثر وزن جابه‌جاشده؛
شرایط کاری و پیش‌بینی مدت زمان عمر جرثقیل؛
حالت‌های اعمال بار، ابعاد کالای قابل جابه‌جایی؛
شرایط محیطی و شرایط ویژه (دهانه جرثقیل، ارتفاع بالابری، طول مسیر و غیره).

در این مقاله به بررسی انواع جرثقیل‌ های سقفی دروازه‌ای می‌پردازیم. این جرثقیل‌ها در داخل سالن و زیر سقف کارگاه‌های صنعتی نصب شده و در طول و عرض و ارتفاع سالن، جابه‌جایی بار را انجام می‌دهد.

جرثقیل سقفی دروازه‌ای در انواع ‌تک‌پل (با دهانه و ظرفیت محدود) و دوپل (با دهانه کمتر از 50 متر و ظرفیت نامحدود) ساخته می‌شود. حرکت این جرثقیل‌ها در طول کارگاه توسط جعبه چرخ‌ها بر روی تیرهای دو طرف سالن انجام می‌پذیرد. نوع سقفی آویز این جرثقیل‌ها معمولاً به‌صورت تک‌پل ساخته شده و حرکت طولی جرثقیل توسط جعبه چرخ‌های آویز به تیرهای زیر سقف دو طرف کارگاه انجام می‌پذیرد.

ساختار جرثقیل سقفی

جرثقیل‌های سقفی معمولاً از سه بخش مهم تشکیل شده‌اند:

بالابر، جهت فراهم کردن حرکت بالا/ پایین برای بلند کردن اقلام؛

جهت فراهم کردن حرکت چپ/ راست برای بالابر و بار؛

پل، جهت فراهم کردن حرکت عقب/ جلو برای trolley، بالابر و بار.

تاریخچه جرثقیل سقفی در ایران و جهان

امروزه در جهان و در بین شرکت‌های مختلف شاخص‌های گوناگونی جهت اندازه‌گیری در زمینه‌های مختلف به کار گرفته می‌شود و هر یک از این شاخص‌ها برای خود جایگاه و کاربرد معینی را دنبال می‌نماید. شاخص‌های صنعتی یکی از مهم‌ترین معیارهای توسعه‌یافتگی در مبادلات اقتصادی می‌باشد و کشورهای قدرتمند جهانی از آن به‌عنوان ابزاری توانمند و پیشرفته در مقابل سایر کشورها استفاده می‌نمایند.

اکثر کشورهای جهان در زمینه این تجهیزات بیشتر مصرف‌کننده بوده و هستند و کشورهای صنعتی توانسته‌اند حجم خوبی از صادرات خود را به این صنعت اختصاص دهند و اشتغال‌زایی مناسبی را ایجاد نمایند. نخست در ایران، اندیشه طراحی و ساخت برخی از تجهیزات جابه‌جایی مواد به‌ویژه پرمصرف‌ترین آن جرثقیل‌های سقفی برقی در اوایل دهه 1360 شکل و قوام یافت و سپس به‌دنبال این فکر و ضرورت‌های روبه‌رشد صنعت و جامعه به این نوع کالا، کار جدی در این خصوص از سوی مجموعه‌های صنعتی صورت پذیرفت و پس از روشن شدن اهداف، برنامه‌ریزی همه‌جانبه به‌منظور دستیابی به آن در دستور کار قرار گرفت.

سرانجام در سال 1363 شرکت تلفر در شهرک صنعتی اشترجان واقع در اصفهان و با حدود 10.000 مترمربع سالن‌های تولیدی تأسیس نمود تا در یک پروسه کاری مطالعات فنی و اقتصادی و بررسی‌های همه‌جانبه هسته اولیه مهندسی طراحی، محاسبه و ساخت مجموعه جرثقیل‌های زنجیری و سیم‌بکسلی و کلیه سازه‌های سقفی و دروازه‌ای و ستونی بازویی را دستور کار خود قرار دهد و جداول مربوط به طراحی و تولید در دامنه و ظرفیت‌های مورد نظر که عمدتاً محصولات پرمصرف جرثقیل‌ها در بازار بود، استخراج نمود و نهایتاً موفق به اخذ موافقت‌نامه اصولی و پروانه بهره‌برداری از وزارت صنایع و معادن گردید.

انواع جرثقیل سقفی

از انواع جرثقیل سقفی دروازه‌ای در این مقاله ما به بررسی دو نوع از پرکاربردترین آن‌ها یعنی ‌تک‌پل و ‌دوپل می‌پردازیم.

جرثقیل ‌تک‌پل
جرثقیل ‌دوپل

جرثقیل‌های تک‌پل

این نوع جرثقیل‌ها مخصوص رژیم کاری عادی هستند (گروه کاری Κ3 – Κ6 بر اساس استاندارد 6AC 86_16570)، در دمای محیط کاری از 25 درجه سانتی‌گراد زیر صفر تا 40 درجه سانتی‌گراد بالای صفر و رطوبت نسبی هوا کمتر از 80% در گرمای 20 درجه سانتی‌گراد (5± درجه سانتی‌گراد) است. ساختار جرثقیل مطابق با استاندارد DIN۱۵۰۱۸ می‌باشد.

این نوع جرثقیل‌ها مخصوص کار در محیط کاری عادی یا محیط شیمیایی خطرناک هستند. جرثقیل‌های سقفی ‌تک‌پل، بهینه‌ترین نوع جرثقیل‌ها است برای سه ویژگی:

ظرفیت‌های تا 16 تن؛
محدوده پوشش تا 60 فوت‌مربع؛
خدمات کلاس C (خدمات متوسط).

بیشتر بخوانید:

مزایای جرثقیل سقفی ‌تک‌پل

برخی مزایای دیگر جرثقیل‌های سقفی ‌تک‌پل شامل موارد زیر است.

هزینه تولید پایین‌تر و درنتیجه قیمت پایین‌تر نسبت به مدل ‌دوپل؛
وزن مرده کم؛
با ارتفاع بالابری کم؛
قابلیت ارائه بالابری کم (زمین تا قلاب).

مکانیزم و اجزای جرثقیل‌ سقفی تک پل

جرثقیل‌های ‌تک‌پل با دهانه از 4/5 تا 25/5 متر شامل قطعات و تجهیزات ذیل هستند.

بالابرهای سیم‌بکسلی برقی سری و سری: مزیت‌های اصلی این بالابرها قابلیت اطمینان بالا، طول عمر و سرویس آسان آن‌هاست. این جرثقیل‌ها در بیش از 50 کشور معروف‌اند و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تیرآهن حمال: ساختار تیرآهن حمال مطابق با ظرفیت بارگیری و دهانه جرثقیل می‌باشد. برش آن با شکل جعبه یا با شکل دو می‌باشد.
کنسول دوطرفه: برش کنسول دوطرفه با شکل جعبه می‌باشد. کنسول‌ها ساختار ابتکاری و خاصی دارند.
چرخ‌ها: چرخ‌های فولادی دو طرف جرثقیل مخصوص ریل‌های فلزی با عرض سر از 40 تا 70 میلی‌متر می‌باشند. بافرهای لاستیکی و فلزی که بر روی جعبه چرخ‌ها نصب شده دارای قابلیت جذب انرژی بالا هستند.
مکانیزم حرکت جرثقیل: جرثقیل به‌وسیله گروه‌های موتور گیربکس و چرخ‌ها حرکت داده می‌شود. الکتروموتورها، القایی با روتور مخروطی و ترمز داخلی می‌باشند. سرعت حرکت جرثقیل از 10 تا 50 متر در دقیقه است. در صورت خواست خاص مشتری ممکن است کنترل حرکت جرثقیل فرکانسی باشد.
تجهیزات الکتریکی: تابلوی برق بر روی اسکلت فلزی جرثقیل نصب شده است، بنابراین سرویس آن آسان است. طرح کنترل کنتاکتوری تجهیزات جرثقیل قابلیت اطمینان بالای دستگاه را تضمین می‌کند. ولتاژ سه‌فاز 380 ولت، فرکانس50 هرتز. در صورت خواست خاص مشتری ممکن است تجهیزات الکتریکی جرثقیل با ولتاژ و فرکانس دیگر نیز ساخته شود.
کنترل: کنترل توسط کلید کنترل آویز یا کنترل از راه دور (ریموت کنترل) می‌باشد.

جرثقیل‌های دوپل

این نوع جرثقیل‌ها مخصوص رژیم کاری عادی هستند (گروه کاری Κ3 بر اساس استاندارد 6AC 16570- 86)، در دمای محیط کاری از 25 درجه سانتی‌گراد زیر صفر تا 40 درجه سانتی‌گراد بالای صفر و رطوبت نسبی هوا کمتر از 80% در گرمای 20 درجه سانتی‌گراد (5± درجه سانتی‌گراد) است. ساختار جرثقیل مطابق با استاندارد DIN15018 می‌باشد.

کاربرد جرثقیل‌های دوپل

این نوع جرثقیل‌ها مخصوص کار در محیط کاری عادی یا محیط شیمیایی خطرناک هستند. قابل نصب در محوطه‌های باز و داخل سالن‌ها هستند. جرثقیل‌های سقفی ‌دوپل اغلب در کاربردهای زیر به کار می‌رود:

ظرفیت‌های بالای 15 تن؛
محدوده پوشش 60 فوت و بیشتر.

مزایای جرثقیل‌ سقفی ‌دوپل

جرثقیل‌های سقفی دوپل دارای چند مزیت زیر هستند.

ارتفاع بالابری قلاب بیشتر، به‌دلیل آنکه قلاب می‌تواند بین پل‌های اصلی حرکت کند.
ساخت جعبه پل بسیار محکم و طراحی کالسکه بادوام که برای کاربردهای سنگین‌تر مناسب است.
همچنین بسیار مناسب مکانی است که در آن نیاز است جرثقیل با Walkway، چراغ جرثقیل، کابین، رول‌های کابل مگنت یا دیگر تجهیزات خاص تجهیز شود.
فاصله کاهش‌یافته قلاب از تکیه‌گاه.

معایب جرثقیل‌های سقفی ‌دوپل

جرثقیل‌های سقفی دوپل دارای معایب زیر هستند.

هزینه بالا؛
وزن مرده بالاتر.

ساختارجرثقیل سقفی دوپل

جرثقیل‌های ‌دوپل با ظرفیت بارگیری از 5 تا 25 تن و دهانه از 10/5 تا 24 متر شامل قطعات و تجهیزات ذیل هستند.

کالسکه جرثقیل با بالابر برقی ثابت سیم‌بکسلی سری Τ یا سری ΜΤ: ساختار لوله‌ای یا جوشکاری‌شده، حرکت داده شده توسط یک یا دو گروه موتور و گیربکس.
تیرآهن حمال: ساختار تیرآهن حمال مطابق با ظرفیت بارگیری و دهانه جرثقیل می‌باشد. برش آن با شکل جعبه یا با شکل دو T می‌باشد.
کنسول دوطرفه: برش کنسول دوطرفه با شکل جعبه می‌باشد. کنسول‌ها ساختار ابتکاری و خاصی دارند.
چرخ‌ها: چرخ‌های فولادی دو طرف جرثقیل مخصوص ریل‌های فلزی با عرض سر از 40 تا 70 میلی‌متر می‌باشند. بافرهای لاستیکی و فلزی که بر روی جعبه چرخ‌ها نصب شده دارای قابلیت جذب انرژی بالا هستند.
مکانیزم حرکت جرثقیل: جرثقیل به‌وسیله گروه‌های موتور گیربکس و چرخ‌ها حرکت داده می‌شود. الکتروموتورها، القایی با روتور مخروطی و ترمز داخلی می‌باشند. سرعت حرکت جرثقیل از 10 تا 50 متر در دقیقه است. در صورت خواست خاص مشتری ممکن است، کنترل حرکت جرثقیل فرکانسی باشد.
تجهیزات الکتریکی: تابلوی برق بر روی اسکلت فلزی جرثقیل نصب شده است، بنابراین سرویس آن آسان می‌باشد. طرح کنترل کنتاکتوری تجهیزات جرثقیل، قابلیت اطمینان بالای دستگاه را تضمین می‌کند. ولتاژ سه‌فاز 380 ولت، فرکانس50 هرتز. در صورت خواست خاص مشتری ممکن است، تجهیزات الکتریکی جرثقیل با ولتاژ و فرکانس دیگر ساخته شود.
کنترل: کنترل می‌تواند توسط کلید کنترل آویز یا از کابین یا کنترل از راه دور (ریموت کنترل) باشد.