آشنایی با آسانسور آتش نشانی، ضوابط طراحی و استاندارد آن

یلدا نجف نیا، کابین نیوز – هنگامی که در ساختمانی آتش سوزی رخ می­‌دهد، مهم‌­ترین مسئله زود رسیدن و ایمن رسیدن امدادگران آتش نشانی به طبقه‌­ای است که دچار حریق شده است. مخصوصاً اگر ساختمان‌­های بلندمرتبه و مراکز اداری و تجاری دچار این حوادث شوند، اهمیت این موضوع بیشتر خواهد شد. از همین رو در ساختمان­‌های عمومی و مرتفع، آسانسوری تحت عنوان آسانسور آتش نشانی نصب می‌­شود.

یکی از مهم‌­ترین ویژگی‌­های آسانسورهای آتش نشانی، سرعت بخشیدن به عملیات امدادرسانی نیروهای امدادگر به افراد گرفتار شده در طبقات هنگام حادثه و آتش سوزی است. مخصوصاً کودکان یا افرادی که به علت کهولت سن و یا ناتوانی در حرکت، توان واکنش سریع و یا استفاده از پلکان اضطراری را ندارند. در این مقاله قصد داریم شما را با آسانسور آتش‌نشانی، ضوابط طراحی و استاندارد آن بیشتر آشنا کنیم.

عملکرد آسانسور آتش نشانی

اولین اقدام آتش نشانان در یک منطقه که آتش سوزی در آن رخ داده است، استقرار در طبقه­‌ای است که در آن آتش واقع شده است. برای رسیدن به طبقه موردنظر، باید از آسانسور آتش‌نشانی استفاده کرد. جهت کنترل آسانسور توسط آتش نشانان، برای آن کلید آتش نشانی تعبیه شده است که در مواقع ضروری توسط آتش نشانان فعال شده و کنترل آسانسور فقط توسط آن­‌ها و از داخل کابین صورت گیرد. در چنین مواقعی برای کارایی بهتر آسانسور، به سایر احضارها پاسخ داده نشده و توقف‌­های غیرضروری حذف می­‌شوند.

هنگام بروز آتش سوزی­‌های بزرگ، طبقه پایین محل آتش سوزی به عنوان یک پایگاه جهت استراحت کارکنان آتش نشانی، شارژ تجهیزات تنفسی و محل انتظار حمل مجروحان به بیرون ساختمان مورد استفاده قرار می­‌گیرد. در چنین مواقعی اهمیت آسانسور بیشتر شده و در صورت گسترش آتش، حفظ و کنترل تماس و ارتباط گروه آتش نشانان با کابین آسانسور بسیار ضروری است.

ضوابط طراحی آسانسور آتش نشانی و فضاهای مرتبط با آن

هنگام طراحی این نوع آسانسور، بایستی یک سری ضوابط رعایت شود که در ادامه به آن پرداختیم.

• رعایت دوربندی و دودبندی کامل چاله و کابین آسانسور
• مقاوم‌­سازی ساختار چاه آسانسور
• قرار دادن سیم­‌ها در داخل داکت مقاوم در برابر حریق
• تأمین روشنایی کابین آسانسور
• تزریق فشار مثبت هوا داخل فضای چاله آسانسور متناسب با حجم آن به شرط قابلیت تنظیم برای حداقل ظرفیت 0/48 مترمکعب بر ثانیه برای هر درب چاله آسانسور.
• نصب بورد مخصوص که بتواند در زمان وقوع حریق، آسانسور را از دسترس نیروهای عادی خارج کرده و در اختیار نیروهای امدادگر آتش نشانی قرار دهد.
• برای جلوگیری از محبوس شدن آتش نشانان در آسانسور، باید کابین آسانسور آتش‌نشانی به درب در قسمت سقف مجهز شود. اندازه درب سقفی بسته به اندازه کابین، متغیر است.
• همچنین داخل کابین باید نردبان تاشویی تعبیه شود تا اگر کابین هم‌­تراز با طبقه نبوده و بیش از حد پایین بود، آتش نشانان بتوانند به کمک نردبان از کابین خارج شوند.

• لابی آسانسور به عنوان فضای امن در نظر گرفته می‌­شود. به صورتی که درب‌­های مشرف به لابی، دودبند شده و دیوارها تا دو ساعت، ساختاری مقاوم در برابر حریق داشته باشند.
• همچنین لابی این سبک آسانسور، باید دارای سیستم تهویه مخصوص بوده تا در صورت نفوذ دود احتمالی، توانایی تخلیه آن و ورود هوای تازه را داشته باشد.
• ابعاد لابی کمتر از ابعاد آسانسور آتش نشانی نبوده و باید امکان گردش برانکارد را داشته باشد.
• همچنین درب لابی آسانسور آتش‌نشانی باید به صورت اتوماتیک بسته شده و تمامی متعلقات آن از قبیل چهارچوب، قفل، دستگیره و … نیز باید حداقل به مدت یک ساعت در برابر حریق مقاوم باشند.
• درب­‌های لابی آسانسور آتش نشانی باید پس از دریافت سیگنالی که توسط یک دتکتور دودی ارسال می­‌شود، بسته شوند. همچنین در صورتی که سیستم اعلام حریق ساختمان عمل کرد، باید بتوانند بسته شوند.

الزامات عمومی آسانسورهای آتش‌نشانی در معماری ساختمان

1. در ساختمان­‌های با ارتفاع بیش از 23 متر از سطح زمین، باید حداقل یک آسانسور آتش نشانی نصب کرد.
2. در ساختمان­‌های با ارتفاع بیش از 40 متر از سطح زمین، باید حداقل دو آسانسور آتش نشانی نصب کرد.
3. درون کابین آسانسور آتش نشانی، باید امکان حمل برانکارد وجود داشته باشد(در ساختمان­‌های با ارتفاع بیش از 23 متر، آسانسور آتش نشانی حتماً باید توان حمل برانکارد را داشته باشد و در ساختمان­‌های با ارتفاع بیش از 40 متر، حتماً حداقل یکی از آسانسورهای آتش نشانی باید توان حمل برانکارد را داشته باشد).
4. مراکز درمانی(بیمارستان­‌ها، کلینیک‌­ها و …)، مراکز نگه­داری سالمندان، مراکز نگه­داری از کودکان خردسال و دبستان­ها، بایستی حداقل دارای یک آسانسور آتش نشانی با توان حمل برانکارد باشند.
5. یک آسانسور آتش نشانی با توان حمل برانکارد، باید دارای ابعاد حداقل 1200 در 2100 میلی­متر و با حداقل بازشوی 0/9 متر و حداقل بار اسمی 1000 کیلوگرم برای ظرفیت حمل آسانسور باشد.
6. یک آسانسور آتش نشانی بدون توانایی حمل برانکارد، باید حداقل ظرفیت بار 630 کیلوگرم و قادر به حمل حداقل 8 انسان را داشته باشد. همچنین باید ابعاد داخلی این آسانسور 1100 در 1400 میلی­متر باشد.
7. در هر طبقه حداکثر مسافت برای رسیدن به آسانسور آتش نشانی نباید بیش از 30 متر باشد.
8. آسانسور آتش نشانی باید به تمامی طبقات ساختمان دسترسی داشته باشد.
9. تمامی سیستم­‌های اعلام حریق ساختمان باید به صورت اتوماتیک به مرکز هدایت آسانسورها متصل بوده تا در صورت بروز حادثه، کلیه آسانسورها از دسترس عموم خارج شده و به اجرای برنامه حریق از قبل تعریف شده بپردازند.
10. آسانسورهای آتش نشانی باید مجهز به سیستم مخابراتی توکار در داخل کابین بوده تا آتش نشانان در هنگام حریق بتوانند با پایانه‌­ای که کنترل دستی آسانسور را در تراز تخلیه خروج برعهده دارد، ارتباط مستقیم برقرار کنند.
11. همچنین باید یک سیستم مخابراتی نیز در موتورخانه آسانسور آتش نشانی تعبیه شود. کلیه سیم‌­کشی این سیستم­‌ها باید از درون چاه آسانسور صورت گرفته و دارای مقاومت حداقل دو ساعت در برابر حریق باشد.
12. آسانسور آتش نشانی باید دارای منبع تأمین برق ثانویه بوده تا در صورت قطع برق شهری، سیستم آسانسور به صورت اتوماتیک به آن متصل شده و حداقل به مدت دو ساعت توان تأمین انرژی الکتریکی را داشته باشد.
13. همچنین این آسانسور باید در داخل کابین و در طبقات دارای چراغ هشدار نمایش‌­دهنده اتصال به سیستم ذخیره انرژی ثانویه باشد.
14. جزئیات اجرایی ساختمان باید به نحوی باشد که از رسیدن آب به اجزای آسانسور آتش نشانی جلوگیری کند. به همین منظور، کف لابی آتش نشانی باید دارای شیبی به سمت مخالف چاه آسانسور بوده و کف شور یا سیستم زهکشی داشته باشد.

الزامات فنی و تأسیساتی آسانسورهای آتش نشانی

1. علائم راهنمایی و هشدارها باید در ارتفاع بیشتر از 140 سانتی­‌متر نصب شده و در زمان بروز حادثه به صورت چشمک زن و به رنگ قرمز درآید.
2. در آسانسورهای آتش نشانی، صفحه کلید باید شامل کلید قرار دادن آسانسور در وضعیت اضطراری و همچنین دو گزینه عادی و فراخوانی باشد.
3. کلیدهای الکتریکی باید در داخل و خارج کابین، در تراز تخلیه خروج یا طبقه­‌ای که قبلاً از طرف مسئولین سازمان آتش نشانی تأیید شده، قرار گرفته و به وسیله چراغ قرمز رنگ قابل تشخیص باشند.
4. آسانسورهای آتش نشانی باید چاه مجزا داشته و در هنگام آتش سوزی، از طریق فن فشار مثبت، توان تخلیه دود احتمالی از آن را داشته باشد.
5. این آسانسورها نمی‌­توانند چاه­‌های شیشه­‌ای یا شیشه­‌ای لمینیت شده داشته باشند.
6. از ابتدای کف چاه در این نوع آسانسورها، باید هر پنج متر، توسط چراغ­‌هایی با قاب­‌های مقاوم در برابر گرما نورپردازی شده که به سیستم اضطراری تغذیه متصل شوند. این روشنایی تا زمان اتمام عملیات نجات، نباید خاموش شود.
7. وجود هرگونه کانال تأسیساتی و یا برقی متفرقه، به جز سیم­‌کشی روشنایی، در چاه آسانسورهای آتش نشانی ممنوع است.
8. موتورخانه آسانسور آتش نشانی باید دارای تجهیزات دتکتور و اطفای حریق دستی و اتوماتیک باشد.
9. در زمان آتش سوزی، هنگام رسیدن به تراز طبقات، سیستم صوتی آسانسور باید بتوانند صدای هشداری معادل 75 دسی­بل تولید کنند.
10. وزنه تعادل و کابین آسانسورآتش نشانی باید در یک چاه قرار داده شوند.
11. تجهیزات برق داخل چاه آسانسور آتش نشانی که در محدوده یک متری هر دیوار دارای درب است، باید حداقل با درجه حفاظتی 3IPX، در برابر پاشیدن آب محافظت شوند.
12. هرگونه تجهیزات الکتریکی که در پایین‌­تر از ارتفاع یک متری از کف چاهک آسانسور قرار دارند، باید با درجه حفاظتی 36IP محافظت شوند(پریز و چراغ روشنایی چاه آسانسور نیز باید حداقل 50 سانتی­متر از کف چاهک فاصله داشته باشند).
13. برای آبی که احتمال دارد وارد چاهک آسانسور آتش نشانی شود، باید وسیله‌­ای برای تخلیه آب در چاهک تعبیه شود.

بازرسی، سرویس و نگه­داری آسانسور آتش‌نشانی

بیشتر بخوانید:

• آسانسور کارگاهی؛ دستگاهی مطمئن جهت حمل و نقل مصالح و کارگران در ساختمان‌های مرتفع
• آسانسور شیب دار، دستگاهی مناسب و ایمن جهت جابه‌جایی در سطوح شیب‌دار
• همه چیز درباره آسانسور خودروبر| ضوابط، ابعاد و قیمت

کلام آخر 

برخلاف تصور عموم مردم نسبت به عدم استفاده از آسانسورها در هنگام حریق، آسانسورهایی که برای سرویس­‌دهی در هنگام حریق و حوادث مشابه بهینه­‌سازی و آماده‌­سازی شده‌­اند، می­‌توانند وظیفه حیاتی در سرعت بخشیدن به امدادرسانی داشته باشند. به این آسانسورها، آسانسورهای آتش نشانی می‌­گویند. برای نصب آسانسورهای آتش نشانی باید یک سری استانداردها و ضوابطی، چه در رابطه با خود آسانسور و چه در رابطه با معماری ساختمان، را در نظر گرفت که در این مقاله به آن‌­ها پرداخته شد. برای اینکه این آسانسورها در زمان بروز حوادث عملکردی خوب و بهینه داشته باشند، حتماً باید این استانداردها و مقررات رعایت شوند.