از آنجاییکه نیروی باد یا هوای فشرده تمیز و ارزان است، پنوماتیک خیلی زود وارد صنایع مختلف شده است. علاوه بر فرآیندهای انتقال نیرو در کارخانجات حالا پنوماتیک در صنعت آسانسور هم وارد شده است.
در دنیای معماری مدرن و فضاهای محدود، آسانسورهای سنتی با نیاز به چاه عمیق، موتورخانه و ساختار پیچیده، گاهی اوقات چالش‌برانگیز می‌شوند. در این میان، آسانسورهای پنوماتیکی (Pneumatic Vacuum Elevators – PVE)، با اتکا به فیزیک سیالات و کنترل هوشمند جریان هوا، راه حلی نوین و ظریف را برای جابجایی عمودی ارائه می‌دهند.
این آسانسورها که اغلب با طراحی شفاف و چشم‌نواز خود جلوه‌گر زیبایی در فضاهای مسکونی و تجاری کم‌ارتفاع هستند، نمونه‌ای بارز از کاربرد مهندسی دقیق پنوماتیک به شمار می‌آیند.
شرکت فستو شناخته شده ترین سازنده تجهیزات پنوماتیک به خصوص در ایران است که هرچند در تولید آسانسور فعالیت ندارد اما قطعات پنوماتیک مورد نیاز در این آسانسورها را تامین می‌کند. دامون تامین قطعات فستو در ایران را با ضمانت اصالت کالا تامین می‌کند.
آسانسور پنوماتیک چطور کار می کند؟
آسانسور پنوماتیکی بر اساس اصل ساده اما کارآمد اختلاف فشار هوا کار می‌کند. ساختار اصلی آن شامل یک استوانه عمودی (شفت) از جنس پلی‌کربنات شفاف و یک کابین استوانه‌ای شکل مهر و موم شده در داخل آن است. سیستم محرکه، که معمولاً در بالای شفت قرار می‌گیرد، از یک پمپ وکیوم (خلاء) یا توربین مکنده هوا و مجموعه‌ای از شیرهای کنترلی تشکیل شده است.
بالا برفتن کابین
برای بالا رفتن کابین، پمپ وکیوم فعال می‌شود و هوای بالای کابین را از داخل شفت به بیرون مکش می‌کند. این عمل باعث ایجاد اختلاف فشار بین بالای کابین (فشار کمتر) و پایین کابین (فشار اتمسفر یا فشار بیشتر) می‌شود. نیروی ناشی از این اختلاف فشار، کابین را به سمت بالا به حرکت در می‌آورد.
پایین آمدن کابین
برای پایین آمدن، شیرهای تعبیه شده در بالای شفت به تدریج باز می‌شوند و اجازه می‌دهند هوا به آرامی وارد فضای بالای کابین شود. این ورود هوا، اختلاف فشار را کاهش داده و با کنترل دقیق جریان هوا، کابین به نرمی و با سرعت کنترل‌شده به سمت پایین حرکت می‌کند. از مزایای بارز این سیستم، عدم نیاز به انرژی الکتریکی برای حرکت به سمت پایین است که خود یک مزیت از نظر مصرف انرژی و ایمنی در مواقع قطع برق محسوب می‌شود.
نقش فستو (Festo) در تأمین اجزای آسانسورهای پنوماتیکی
شرکت فستو (Festo)، به عنوان یکی از پیشروترین نام‌ها در زمینه اتوماسیون صنعتی و پنوماتیک، طیف گسترده‌ای از محصولات با کیفیت بالا را تولید می‌کند که می‌توانند در طراحی و ساخت آسانسورهای پنوماتیکی به کار روند. اگرچه فستو به طور مستقیم تولیدکننده آسانسورهای PVE نیست، اما محصولات این شرکت می‌توانند به عنوان اجزای حیاتی در زیرسیستم‌های این آسانسورها مورد استفاده قرار گیرند.
برخی از محصولاتی که از کاتالوگ فستو می‌توانند در آسانسورهای پنوماتیکی کاربرد داشته باشند، عبارتند از:
- شیرهای پروپرشنال فشار و جریان (Proportional Pressure and Flow Control Valves): این شیرها، مانند سری VPPE یا VPWP فستو، برای کنترل دقیق و متغیر فشار و جریان هوا بسیار مناسب هستند. این دقت برای تنظیم نرم و روان حرکت کابین، چه در صعود و چه در نزول، حیاتی است.
- شیرهای برقی (Solenoid Valves): فستو مجموعه‌ای وسیع از شیرهای برقی با پیکربندی‌ها و اندازه‌های مختلف ارائه می‌دهد، مانند سری‌های VUVS، VUVG، یا CPE. این شیرها برای کنترل باز و بسته شدن مسیرهای هوا و فعال‌سازی یا غیرفعال‌سازی پمپ وکیوم، و همچنین کنترل دریچه‌های هوا برای فرود ایمن کابین، کاربرد دارند.
- سنسورهای فشار (Pressure Sensors): سنسورهایی مانند سری SDE5 یا SPTE فستو، برای اندازه‌گیری دقیق فشار در نقاط مختلف سیستم پنوماتیک آسانسور استفاده می‌شوند. داده‌های این سنسورها برای بازخورد به سیستم کنترل و اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن، ضروری است.
- واحدهای آماده‌سازی هوای فشرده (Service Units – FRL): محصولات سری MS یا D فستو که شامل فیلتر، رگولاتور، و گاهاً روغن‌زن (برای سیستم‌های خاص)، برای تأمین هوای تمیز و با فشار تنظیم‌شده به سیستم پنوماتیک آسانسور حیاتی هستند.
- سیلندرهای پنوماتیکی (Pneumatic Cylinders): اگرچه در حرکت اصلی کابین استفاده نمی‌شوند، اما برای مکانیزم‌های فرعی مانند قفل درب طبقات (Locking Mechanisms)، یا سیستم‌های ترمز اضطراری که نیاز به یک حرکت خطی پنوماتیکی دارند، جک پنوماتیک فستو مانند سری DSBC (استاندارد ISO) یا ADN (کامپکت) می‌توانند به کار روند.
- اتصالات و لوله‌های پنوماتیک (Fittings and Tubing): فستو طیف کاملی از اتصالات مطمئن و لوله‌های پنوماتیک مقاوم در برابر فشار را عرضه می‌کند که برای ایجاد یک مسیر هوای فشرده وکیوم بدون نشتی ضروری هستند.
مزایا و چالش‌ها
آسانسورهای پنوماتیکی به دلیل عدم نیاز به چاه آسانسور سنتی، عدم نیاز به موتورخانه مجزا، نصب سریع‌تر، مصرف انرژی کمتر در نزول، و طراحی زیبا و شفاف، محبوبیت فزاینده‌ای یافته‌اند. این آسانسورها به ویژه در ساختمان‌های مسکونی لوکس، دوبلکس‌ها و فضاهای تجاری با محدودیت فضا، کاربرد پیدا کرده‌اند.
با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد؛ از جمله ظرفیت حمل بار محدودتر نسبت به آسانسورهای کششی یا هیدرولیکی، سرعت پایین‌تر، و حساسیت به آب‌بندی وکیوم که نیازمند نگهداری دقیق است. همچنین، هزینه‌های اولیه آن‌ها ممکن است در برخی موارد بالاتر از آسانسورهای سنتی باشد.
در مجموع، آسانسورهای پنوماتیکی نمادی از پیشرفت مهندسی پنوماتیک در ایجاد راه‌حل‌های هوشمندانه برای نیازهای مدرن حمل و نقل عمودی هستند. همکاری با برندهایی مانند فستو در تأمین اجزای کلیدی، تضمین‌کننده کیفیت و قابلیت اطمینان این سیستم‌های نوین است.
آسانسور پنوماتیکی در ایران
فعلان صنعت آسانسور در ایران برای خرید انواع محصولات پنوماتیکی از برندهای معتبر فستو، متال ورک و… می‌توانند از خدمات شرکت مهندسی دامون استفاده کنند. دامون محصولات برندهای معتبر پنوماتیک را با ضمانت اصالت کالا و بهترین قیمت و خدمات برای مشتریان تامین می‌کند.
