کنتاکتور آسانسور و ساختار و عملکرد آن

نعیمه گلی، کابین نیوز – اگر جزء افرادی هستید که در حوزه‌ی برق و الکترونیک فعالیت می‌کنید؛ قطعا از اهمیت کنتاکتور مطلع هستید. کنتاکتور وظیفه‌ی قطع و وصل کردن برق در مواقع اضطراری را دارد. به همین دلیل وجود این قطعه در آسانسور تضمین کننده ایمنی و امنیت مسافران است. به سبب اهمیت بالای این قطعه قصد داریم شما را با جزئیات بیشتری از جمله عملکرد کنتاکتور آسانسور، ساختار کنتاکتور و… آشنا کنیم.

کنتاکتور آسانسور چیست؟

کنتاکتور آسانسور جهت کنترل مدار قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارتی کنتاکتور نوعی کلید کنترل شونده الکتریکی است که در تابلو فرمان آسانسور نصب می‌شود. در کنتاکتور با استفاده از ولتاژ بوبین، مداری سه یا تک فاز ایجاد می‌شود و در مقابل با قطع این منبع انرژی، کنتاکتور نیز متوقف خواهد شد.

کنتاکتورها شباهت عملکردی زیادی به رله‌ها دارند اما برای مواردی که به آمپر بالایی نیاز است از کنتاکتورها استفاده می‌شود. کنتاکتورها سرعت قطع و وصلشان نسبت به رله‌ها کمتر بوده و ظرفیت جریان عبوری بیشتری نیز دارند.

عملکرد کنتاکتور در آسانسور

عملکرد این قطعه به این صورت است که جریان برق پس از عبور از کنتاکتور به آهنربای الکتریکی می‌رسد و با استفاده از انرژی وارد بر آن باعث تحریک هسته الکترومغناطیسی می‌شود. سپس به دنبال آن یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که منجر به حرکت هسته کنتاکتور می‌گردد.

در گام بعدی یک کنتاکت معمولی، اتصال میان کنتاکت‌های ثابت و متحرک را کامل می‌کند و در نتیجه جریان مغناطیسی از طریق کنتاکت‌ها به بار منتقل می‌شود. لازم به ذکر است از آنجایی که کنتاکت‌ها این قابلیت را دارند که به سرعت باز و بسته شوند، می‌توانند بارهای بزرگ‌تری را نیز تحمل کنند.

بخش‌های تشکیل دهنده کنتاکتور آسانسور

اجزای تشکیل دهنده کنتاکتور عبارتند از:

• تیغه
• بویین
• محفظه
• تیغه‌های کمکی
• رله‌های حرارتی

تیغه

تیغه‌ها در هر کنتاکتور به دو نوع تیغه‌های قدرت و تیغه‌های فرمان تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

• تیغه‌های قدرت: این نوع تیغه‌ها وظیفه دارند که پس از هر بار تحریک شدن بوبین جریان برق را از خود عبور داده و هدایت نمایند.
• تیغه‌های فرمان: تیغه‌های فرمان برخلاف تیغه‌های قدرت پس از تحریک بوبین وضعیتشان تغییر کرده و حالتی مخالف به خود می‌گیرند. می‌توان گفت که هدف استفاده از تیغه‌های فرمان بکارگیری آن‌ها در مدار فرمان است.

بوبین

دومین بخش تشکیل دهنده کنتاکتور بوبین نام دارد. بوبین هسته مغناطیسی است که سیم پیچی شده و وظیفه اصلی بوبین تامین نیروی لازم برای اتصال فیزیکی کنتاکت‌های‌ هادی الکتریسیته لازم است.

محفظه

محفظه به عنوان یک سپر امنیتی برای کسانی که با کنتاکتور ارتباط خواهند داشت، محسوب می‌شود. چرا که بخش‌های هادی و خطرناک کنتاکتور را عایق بندی می‌کند و از این رو به افراد آسیبی وارد نمی‌شود.

به همین خاطر جنس آن‌ها معمولا از مواد پلاستیکی است که به عنوان یک عایق الکتریسیته عمل می‌کند. ناگفته نماند که محفظه علاوه بر حفظ امنیت افراد، از کنتاکتور نیز در برابر عواملی مانند گرد و غبار، چربی و… محافظت می‌کند.

تیغه‌های کمکی

تیغه‌های فرمان که کمی پیش‌تر به آن‌ها اشاره کردیم، بسته به مدل کنتاکتور در بخش بالایی و یا کناری بدنه این قطعه به دو صورت نرمالی باز و بسته نصب شده و با هر بار تحریک بوبین وضعیت خود را تغییر می‌دهند.

رله حرارتی

از رله حرارتی به منظور محافظت از بارهایی که به کنتاکتور بسته می‌شود، استفاده می‌شود. محل قرارگیری آن‌ها در برخی از کنتاکتورها بر روی بدنه است و در برخی دیگر از کنتاکتورها کاملا اختیاری بوده و می‌توان برای نصب یا عدم نصب آن تصمیم گیری کرد.

رله حرارتی در مواقعی که ولتاژ ورودی بجای سه فاز، دو فاز شود و یا بار کنتاکتور جریانی بیش از اندازه را حمل کند، فعال شده و شروع به عمل کرده و به این ‌ترتیب مانع از وارد شدن آسیب به بار الکتریکی می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• کرپی سیم بکسل آسانسور، بررسی وظایف کلیپس تا نکات نصب
• اندازه گیری سرعت کابین با گوشی هوشمند

لوازم جانبی کنتاکتور آسانسور

کنتاکتورها علاوه بر بخش‌های تشکیل دهنده که به آن اشاره شد، دارای لوازم جانبی است که عبارتند از:

• نویزگیر
• اینترلاک مکانیکی
• کنتاکت‌های مکانیکی
• پلاتین کنتاکتور
• تایمر الکترونیکی و پنوماتیکی

نویزگیر

با هر بار قطع و وصل شدن کنتاکتور، نوعی نویز در سیستم ایجاد می‌شود. به همین خاطر برای جلوگیری از وقوع این اتفاق و یا به عبارت بهتر برطرف کردن آن از نویزگیر استفاده می‌شود. نحوه قرارگیری نویزگیر به شکل موازی با بوبین است.

اینترلاک مکانیکی

برای آنکه ترتیب کلیدزنی در مدار قدرت به درستی صورت گیرد و اختلالاتی در آن ایجاد نشود، لازم است که از اینترلاک مکانیکی استفاده شود. چرا که وظیفه این قطعه ایجاد هماهنگی میان دو کنتاکتور است.

به نحوی که هر دو کنتاکتور در یک زمان واحد با هم کار نکنند. به این ترتیب به کمک اینترلاک مکانیکی زمانی که یک کنتاکتور وصل بوده و مشغول به کار است، همزمان کنتاکتور دیگر قطع بوده و کار نمی‌کند.

کنتاکت‌های کمکی

حداکثر از 4 کنتاکت کمکی می‌توان استفاده کرد. از این کنتاکت‌ها به منظور افزایش تیغه‌های فرمان نصب شده بر روی بدنه کنتاکتور استفاده می‌شود. نحوه کارکردشان نیز همانند تیغه‌های فرمان است.

پلاتین کنتاکتور

پلاتین را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین قطعات جانبی کنتاکتور حساب کرد. باید بدانید که هر پلاتین از دو بخش ثابت و متحرک تشکیل شده است. چنانچه لازم باشد می‌توان جهت تعویض این قطعه اقدام کرد.

تایمر الکترونیکی و پنوماتیکی

تایمرهای الکترونیکی را می توان بر روی بوبین نصب کرد. نوع پنوماتیکی این تایمرها به دو نوع تاخیر در وصل و تاخیر در قطع تقسیم شده‌اند. تایمرهای پنوماتیکی بصورت کنتاکت کمکی مقابل کنتاکتور نصب شده و از آنجایی که مکانیکی هستند، برای آنکه کار کنند، نیاز به نیروی محرکه الکتریکی ندارند.

5 علت خرابی کنتاکتور آسانسور

همانطور که می‌دانید کنتاکتور به دلیل فرسودگی زودهنگام نیاز به تعویض پیدا می‌کند. به همین خاطر بهتر است با علائم خرابی کنتاکتور آشنا باشید تا با انجام اقدامات اولیه مانع از بروز حوادث و خرابی‌های جبران ناپذیر شوید.

بطور کلی علل خرابی کنتاکتور در موارد زیر خلاصه می‌شوند:

1. اتصال کوتاه شدن کنتاکتور
2. مشکل پرش هسته آهنی کنتاکتور
3. مشکل رها شدن هسته آهنی کنتاکتور
4. جوش خوردگی کنتاکتور به دلیل شوک الکتریکی
5. بیش از اندازه داغ شدن و یا سوختن سیم پیچ کنتاکتور

7 نکته مهم هنگام انتخاب و خرید کنتاکتور آسانسور

انتخاب کنتاکتور مناسب با توجه به کاربردی که از آن می‌خواهید، امری مهم است زیرا از خرابی‌های احتمالی در حین کار جلوگیری می‌کند. پس در هنگام انتخاب و خرید کنتاکتور آسانسور باید به نکاتی توجه کنید که عبارتند از:

• قبل از خرید نیازهای ساختمان و آسانسور خود را بررسی کنید.
• جریان یا قدرت بار را در نظر بگیرید؛ زیرا اگر کنتاکتور آسانسور قادر به تحمل بار نباشد در حین کار می‌چسبند و یا وقفه ایجاد می‌کنند و به سرعت فرسوده می‌شوند.
• بررسی دقیق ولتاژ منبع برق با توجه به ولتاژ سیم پیچی کنتاکتور. این امر بسیار ضروری است زیرا اگر سیم پیچ را با ولتاژ اضافی تغذیه کنید، ذوب خواهد شد.
• انواع کنتاکتورها و موقعیت نصب آن‌ها را در نظر بگیرید. زیرا در غیر این صورت ممکن است موقع نصب دچار مشکل شوید که در این صورت گارانتی و یا ضمانت کالا نیز شامل حالتان نمی‌شود.
• حداکثر دمایی را که کنتاکتور آسانسور می‌تواند در حین کار و ذخیره سازی تحمل کند بررسی کنید. این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که برخی از کنتاکتورها نیاز به خنک کننده دارند.
• جریان کاری نامی کنتاکت اصلی باید بزرگ‌تر یا مساوی با جریان مدار باشد.
• اکثر کنتاکتورها به صورت عمودی نصب می‌شوند و در این شرایط زاویه شیب نباید از 50 درجه تجاوز کند. چون در غیر این صورت عملکرد کنتاکتور تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم شما را با کنتاکتور آسانسور، بخش‌های تشکیل دهنده و علل خرابی آسانسور آشنا کنیم. دقت داشته باشید که این قطعه برای حفظ ایمنی مسافران و کیفیت آسانسور بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل هنگام خرید به نکات گفته شده توجه کنید و همچنین با افراد مجرب و متخصص در این حوزه مشورت کنید.